معرفی و آشنایی با بازی شطرنج

شطرنج یک بازی دو نفره می‌باشد که در آن یک طرف با مهره سفید و طرف دیگر با مهره سیاه بازی خواهند کرد صفحه شطرنج شامل  ۶۴ خانه می‌باشد که ۳۲ خانه سفید رنگ و ۳۲ خانه مشکی رنگ می‌باشد.مهره‌های سفید رنگ دردو ردیف اول و دوم و مهره‌های سیاه رنگ در ردیف ۷ و ۸ قرار خواهد گرفت.ترتیب مهره‌ها در ردیف اول به ترتیب خانه اول رخ ، اسب درخانه دوم وفیل درخانه سوم از سمت چپ و راست قرار خواهند گرفت برای پیدا کردن خانه استقرار شاه فقط کافیست به رنگ مهره شاه توجه کنیم اگر شاه ما سفید رنگ بود در خانه سیاه رنگ بعد از فیل و اگر شاه سیاه رنگ بود در خانه سفید بعد از فیل قرار خواهد گرفت در ردیف دوم تمامی ۸ پیاده‌ قرارخواهند گرفت توجه داریم به مهره‌ هایی که در ردیف دوم قرار می‌گیرند پیاده می‌گوییم و استفاده از لفظ سرباز مجاز نمی‌باشد.

برای چیدمان مهره‌های سیاه در ردیف ۷ و۸ نیز به همین منوال عمل خواهیم کرد.درردیف ۷ تمامی پیاده‌ها را می‌چینیم و در ردیف ۸ به ترتیب گفته شده در خانه اول رخ در خانه دوم اسب و در خانه سوم فیل را قرار می‌دهیم برای پیدا کردن خانه استقرار شاه فقط کافیست شاه سیاه رنگ در خانه سفید و وزیردرمربع سیاه قرار بگیرند.

می‌دونی کدام بازیکن شروع کننده بازی هست؟بازیکن با مهره سفید شروع کننده بازی است. هردوباریکن درهرنوبت می توانند یک مهره را حرکت دهند. بازی شطرنج با مات شدن شاه یکی ازدوبازیکن تمام خواهد شد. نتیجه بازی شطرنج برد یا باخت یا تساوی است.

 ستون، عرض و قطردرصفحه شطرنج

ستون :به هشت خانه ای که به صورت عمودی پشت سر هم قرار گرفته اند، یک ستون می گوییم وهرستون با یک حرف انگلیسی مشخص شده است. ستون a، ستون b، ستون c، ستون d، ستون e، ستون f، ستون g، ستون h.

عرض :به هشت خانه ای که به صورت افقی پشت سر هم قرار گرفته اند نیز یک عرض می گوییم وهرعرض با یک شماره مشخص شده است. عرض۱، عرض۲، عرض۳، عرض۴، عرض۵، عرض۶، عرض،۷ عرض۸.

  قطر: خانه ­های یکرنگی که به صورت مایل (کجکی) به هم وصل ­اند را قطر می­ گوییم. قطرها یا سفید هستند و یا سیاه.

ثبت حرکات شطرنج چیست؟همانطورکه درزبان فارسی، انگلیسی، ریاضی زبان خاصی برای نوشتن وجود دارد در شطرنج هم زبان خاصی برای ثبت حرکات شطرنج وجود دارد.

نحوه ثبت حرکات در صفحه ی شطرنج

برای ثبت حرکات شطرنج از علائم اختصاری مهره ها و نام خانه ها استفاده می کنیم. در حرکت سوارها علامت اختصاری سوارها را می نویسیم اما درحرکت پیاده ها از علامت اختصاری برای ثبت شطرنج استفاده نمی کنیم. 

نمادهای مهم و علامت اختصاری مهره های شطرنج در ثبت حرکات شطرنج

بر طبق اصول و قوانین شطرنج، علامت اختصاری مهره های شطرنج در نوشتن و ثبت حرکات شطرنج به این صورت است که:

۱-  هرخانه را با یک اسم مشخص می کنند و برای نام خانه اول اسم ستون( حرف انگلیسی ) و سپس نام عرض (شماره) را مشخص می کنند به این ترتیب ما در صفحه ۶۴ خانه با نام های اختصاصی خواهیم داشت. (مثلا خانه ی e4 a8 b1 و …)

۲-  هرمهره شطرنج را هم با یک حرف اختصاری و الزاما با حروف بزرگ انگلیسی یا فرانسوی مشخص می کنند. مثلا در ثبت انگلیسی وزیر را با Q شاه را با K رخ را با R فیل را با B اسب را با N پیاده را با P مشخص می کنند. به طورخیلی واضح میتوانیم بگوییم ثبت حرکات شطرنج با علامت های شطرنج به صورت زیر است :

Queen = وزیر (در انگلیسی به معنای ملکه )

برای کلمه وزیردرزبان انگلیسی و نشان دادن آن از کلمه اول آن یعنی Q در دفتر ثبت حرکات شطرنج استفاده می‌کنیم.

 King = شاه

برای اینکه بتوانم شاه ثبت کنیم ازحرف اول آن یعنی k (علامت شاه در شطرنج) استفاده می‌کنیم.

Bishop = فیل (در زبان انگلیسی به معنای اسقف هست )

مانند شاه و وزیرازحرف اول کلمه فیل یعنی B دربرگه ثبت شطرنج استفاده می‌کنیم.

Rook = رخ

برای ثبت حرکت رخ از کلمه R استفاده میکنم.

 Knight = اسب (در زبان انگلیسی به معنای شوالیه است )

اگر زبان انگلیسی تسلط داشته باشید میدونید کلمه Knight باید نایت تلفظ کرد و حرف اول آن یعنی k خوانده نمیشه بعلاوه مهره شاه ما با حرف k می‌نویسیم پس از حرف دوم کلمه Knight استفاده می‌کنیم یعنی N.

Pawn = پیاده

برای ثبت حرکت پیاده نیازی نیست کلمه p ثبت کنیم و بجای آن از اسم خانه استفاده میکنم که به زودی به آن خواهیم رسید.

برای نوشتن و ثبت حرکات شطرنج اول نام مهره را و سپس نام خانه ای که مهره در آن قرار می گیرد، را می نویسیم.

نام مهره های شطرنج به فرانسوی :

شاه : Le roi

وزیر  : La dame

فیل : Le fou

اسب : Le cavalier

سرباز، پیاده : Le pion

قلعه یا رخ : La tour

اما چطوری این خانه ها نام گذاری شده اند ؟

برای پیدا کردن نام هرخانه اول باید به ستون آن توجه کنید و بعد از آن عرض مثلا ستون a  عرض ۴ می‌توانیم خانه a4 نام بذاریم یادمان باشد صفحه شطرنج دقیقا مانند مختصات جغرافیایی می باشد و هر خانه یک مختصات خاصی دارد.

حالا بیاید یک خانه دیگر امتحان کنیم، می‌توانید خانه g4 پیدا کنید؟ اول باید به دنبال ستون و بعد عرض آن باشیم اینگونه میتوایند خانه g4 را پیدا کنیم.

زدن مهره یا گرفتن  × یا

اما برای تعویض ازچه علامتی باید استفاده کرد؟ جوابش ساده است از علامت × استفاده می‌کنیم. این علامت به معنای تعویض یا زدن مهره حریف هست و نوشتن آن اجباری است و اینگونه باید آن را ثبت کرد مثلا Nxf4 .  یعنی اسب مهره ای که داخل خانه f4 بود را زد یا Bxh1.  یعنی فیل مهره ای که داخل خانه h1 بود را زد ، کلمه × باید بعد از اسم مهره آورد.

کیش دادن  + : برای نشان دادن‌ اینکه شاه کیش شده از حرف بعلاوه استفاده می‌کنیم.

کیش دوگانه ++

  به طور همزمان با ۲مهره به شاه کیش داده و به این نوع کیش میگن کیش ۲گانه و برای ثبت آن از ++ استفاده می‌کنیم، چرا باید دوبار پشت سرهم از ++ برای ثبت حرکات شطرنج کیش دوگانه استفاده کنیم؟ چون ۲ مهره همزمان در حال کیش دادن به شاه حریف هستند

در اینجا حرکتی که سقید انجام داده BG5 بود و شاه حریف هم با فیل هم با رخ کیش کرد و باید آخرین حرکت سفید را ثبت کرد++ BG5 .

شاه قلعه ی کوچک   O-O

شاه قلعه ی بزرگ O-O-O  

اکنون قلعه رفتن را چگونه ثبت کنیم؟ برای قلعه کوچیک از O_O استفاده می‌کنیم و قلعه بزرگ O_O_O.

! به معنی حرکت خوب

!! به معنی حرکت خیلی خوب یا عالی

اما حرکت خوب و بدهم درشطرنج داریم برای حرکت خوب از ! درآخرکلمه استفاده می‌کنیم مثلا !Rh1 و برای حرکت به شدت خوب یا عالی از !! استفاده می کنیم.

؟ به معنی حرکت بد

؟؟ به معنی حرکت خیلی بد،اشتباه فاحش

همانطور که حرکت خوب داریم حرکت بد هم داریم و برای ثبت آن از ؟ استفاده میکنم و حرکت خیلی خیلی بد از ؟؟

؟! به معنی حرکت جالب توجه

!؟ به معنی حرکت مشکوک

وقتی بنویسیم e4، معنی اش این است که پیاده سفید به خانه e4 رفته است. اگر بنویسیم Rxd6 یعنی رخ مهره حریف را در خانه d6 گرفته و خودش در این خانه نشسته است.

 یا اگر بنویسیم axb8=Q معنی اش این است که پیاده ستون a ( از خانه a7)، مهره حریف را در b8 گرفته است و تبدیل به وزیر شده است. 

همچنین اگر بنویسیم exd8+=N به این معنی است که پیاده ستون e ( از خانه e7) مهره حریف را در خانه d8 گرفته است و ضمن تبدیل شدن به اسب، به شاه حریف کیش داده است. 

حرکت++Bb5نیز به معنی این است که فیل به خانه b5 رفته و به شاه حریف کیش دوبل یا همان کیش دوگانه داده است. 

در مورد حرکت پیاده وقتی می نویسیم exd5 منظور این است که پیاده ستون e مهره حریف را در d5 گرفته است. 

اگر دو سوار با هم بتوانند به یک خانه بروند، ستون یا عرضی را که سوارمورد نظرمان درآن مستقر بوده است نیز مشخص می کنیم تا سردرگمی به وجود نیاید. 

مثلا فرض کنید سفید دو اسب در a2 و a4 دارد که هر دو می توانند به c3 حرکت کنند. اگر اسب خانه ی a2 به c3 رفته باشد، می نویسیم N2c3 و منظورمان این است که اسب عرض دوم به خانه c3 حرکت کرده است. همچنین اگر دو رخ در a1 و f1 داشته باشیم و رخ a1 به d1 حرکت کرده باشد، می نویسیم Rad1 و منظورمان این است که رخ ستون a به d1 رفته است. اگر رخ دیگر به d1 رفته بود، می نوشتیم Rfd1

آنپاسان:مطمئنا برای خیلی از افراد این سوال پیش می آید که آنپاسان در شطرنج یعنی چه؟ در واقع حرکت آنپاسان یک حرکت استثنا و فقط در مورد پیاده ها است آن هم پیاده ای که در جریان بازی موفق شده یک خانه از خط مرزی عبور کند. آن پاسان در شطرنج یک عبارت فرانسوی به معنای درگذر است که نحوه گرفتن مهره را توصیف می کند باید مشخص کنید که این حرکت به‌صورت آنپاسان انجام شده است. به‌عنوان مثال، اگر پیاده از خانه e5 به e6 زده شود، باید به‌صورت exd6 e.p. ثبت شود.